Jak interpretować klauzule umowne w umowie? Poradnik praktyczny

Klauzule umowne to poszczególne postanowienia zawarte w umowie, które określają prawa i obowiązki stron, zasady realizacji świadczeń, odpowiedzialność oraz inne istotne elementy stosunku prawnego. Interpretacja klauzul umownych polega na ustaleniu rzeczywistej woli stron, z uwzględnieniem kontekstu całej umowy, celu gospodarczego transakcji, a także zasad współżycia społecznego i utrwalonych zwyczajów, zgodnie z regułami interpretacyjnymi Kodeksu cywilnego.

Czym jest zabezpieczenie roszczenia w postępowaniu cywilnym?

Czym jest wniosek o zabezpieczenie roszczenia i jaki ma cel? Zabezpieczenie roszczenia to instrument procesowy, którego podstawowym celem jest ochrona interesów powoda lub wnioskodawcy na czas toczącego się postępowania sądowego. Właśnie na tym polega wniosek o zabezpieczenie roszczenia. Jest to skuteczny i relatywnie szybki środek prewencyjny, który zapobiega sytuacjom mogącym negatywnie wpłynąć na skuteczność przyszłego orzeczenia sądowego, zwłaszcza gdy istnieje ryzyko, że do czasu wydania i uprawomocnienia wyroku okoliczności sprawy mogą ulec zmianie, na przykład przez ukrycie majątku przez dłużnika, wystąpienie dalszych naruszeń praw czy pogłębianie szkody. Zabezpieczenie roszczenia stanowi jeden z kluczowych etapów w ogólnych procedurach sądowych w sprawach cywilnych, warto zapoznać się z nimi szerzej.

Co daje zabezpieczenie roszczenia? Przede wszystkim, celem postępowania zabezpieczającego jest zapewnienie wykonania orzeczenia sądowego w postępowaniu egzekucyjnym. Może ono również ułatwić dochodzenie roszczeń poprzez usprawnienie przyszłego postępowania egzekucyjnego, a także umożliwienie lub ułatwienie osiągnięcia innego celu postępowania, na przykład skuteczności orzeczeń niepodlegających wykonaniu w drodze egzekucji. W niektórych sytuacjach, zabezpieczenie roszczenia może prowadzić do tymczasowego zaspokojenia roszczeń uprawnionego, co ma miejsce chociażby w sprawach o alimenty.

Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie zawsze musi nadawać się do wykonania w postępowaniu egzekucyjnym, może charakteryzować się jedynie skutecznością, jak w przypadku postanowienia o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego. Wierzyciel, który obawia się, że jego dłużnik może wyzbyć się majątku, może złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Czy zabezpieczenie roszczenia przed pozwem jest możliwe? Tak, wierzyciel może to zrobić, aby po zakończeniu postępowania sądowego mieć pewność, że dłużnik dysponuje środkami na zaspokojenie roszczenia.

Podstawy prawne i rodzaje zabezpieczeń

Czym różni się zabezpieczenie roszczenia pieniężnego od niepieniężnego? W Kodeksie postępowania cywilnego (k.p.c.) sposoby zabezpieczenia roszczeń zostały określone z uwzględnieniem podziału na roszczenia pieniężne i niepieniężne. Jest to fundamentalne rozróżnienie, ponieważ przepisy przewidują inne środki zabezpieczenia dla każdego z tych rodzajów roszczeń. Roszczenia pieniężne to takie, które dotyczą zapłaty konkretnej sumy pieniężnej, natomiast roszczenia niepieniężne mogą dotyczyć na przykład nieruchomości, środków transportu, zaniechania działania czy wykonania określonych czynności. Takie zabezpieczenie roszczenia jest kluczowe dla efektywnej ochrony prawnej.

Jakie są rodzaje zabezpieczeń? Wyróżnia się trzy główne rodzaje zabezpieczeń: konserwacyjne, nowacyjne i antycypacyjne. Zabezpieczenie konserwacyjne ma na celu utrwalenie istniejącego stanu faktycznego i prawnego, aby umożliwić w przyszłości wykonanie orzeczenia, na przykład poprzez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości. Zabezpieczenie nowacyjne zmienia istniejący stan faktyczny i prawny, kształtując na nowo stosunki między stronami na czas postępowania, co ma miejsce, gdy obowiązanego zobowiązuje się do płacenia alimentów. Zabezpieczenie antycypacyjne prowadzi do zaspokojenia uprawnionego jeszcze przed wydaniem orzeczenia co do istoty sprawy, na przykład przez przekazywanie uprawnionemu dochodu z zarządu przymusowego, co jest jednym ze sposobów zabezpieczenia roszczeń.

Od 3 maja 2012 roku obowiązują zmiany w postępowaniu zabezpieczającym. Jeśli wniosek o udzielenie zabezpieczenia zawiera braki formalne, sąd ma obowiązek wezwać uprawnionego do ich uzupełnienia. Wcześniej zarządzenie o zwrocie wniosku bez wezwania do uzupełnienia było możliwe. Obecnie, brak takiego wezwania daje podstawę do wniesienia zażalenia na zarządzenie o zwrocie wniosku, które powinno okazać się skuteczne, co wynika z uchylenia § 2 art. 738 Kodeksu postępowania cywilnego i konieczności stosowania art. 130 i nast. k.p.c. w zakresie braków formalnych pism procesowych. Czy można zaskarżyć postanowienie o zabezpieczeniu? Tak, w pewnych okolicznościach przysługuje zażalenie.

Kto może żądać zabezpieczenia i kiedy złożyć wniosek?

Kto może złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia? Zgodnie z art. 730 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia roszczenia. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, co wynika z art. 730¹ § 1 k.p.c. Osobą wnoszącą o zabezpieczenie roszczenia jest zazwyczaj wierzyciel, jednak zdarzają się sytuacje, kiedy o wniosek prosi sam dłużnik lub inna osoba uczestnicząca w procesie.

Kiedy złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia? Sąd może udzielić zabezpieczenia zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i w jego toku. Wniosek o zabezpieczenie można złożyć przed złożeniem pozwu, w pozwie lub na etapie trwania postępowania sądowego. Zabezpieczenie roszczenia przed pozwem jest zatem w pełni możliwe. Aby prawidłowo sporządzić pozew o zabezpieczenie roszczeń, należy zwrócić uwagę na szereg wymogów formalnych. Jeśli wniosek jest składany przed wszczęciem postępowania, sąd wyznacza termin, nieprzekraczający dwóch tygodni, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego, udzielenie zabezpieczenia jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

Do którego sądu należy złożyć wniosek o zabezpieczenie? Właściwym do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia jest sąd, do którego należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji (art. 734 Kodeksu postępowania cywilnego). Jeśli wniosek jest zawarty w pozwie, właściwy będzie sąd, do którego kierowany jest pozew. Jeżeli wniosek zgłoszono w toku postępowania, rozpoznaje go sąd tej instancji, w której postępowanie się toczy. Wyjątkiem są sprawy toczące się przed Sądem Najwyższym, w których o zabezpieczeniu orzeka sąd pierwszej instancji. W przypadku wniosku składanego przed wszczęciem postępowania, a brak jest podstaw do określenia właściwości sądu lub postanowienie miałoby być wykonane w okręgach różnych sądów, właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Kluczowe przesłanki: uprawdopodobnienie roszczenia i interes prawny

Jakie przesłanki muszą być spełnione do udzielenia zabezpieczenia? Aby sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenie roszczenia, konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek: uprawdopodobnienia roszczenia oraz wykazania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. To fundamentalne kwestie w całym postępowaniu.

Uprawdopodobnienie roszczenia

Co to jest uprawdopodobnienie roszczenia? Uprawdopodobnienie roszczenia oznacza, że wnioskodawca musi przedstawić i należycie uzasadnić twierdzenia, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia. Nie ma konieczności precyzyjnego udowodnienia roszczenia w pełnym zakresie, wystarczy przedstawienie dowodów, które wskazują na duże prawdopodobieństwo, że roszczenie istnieje. Uprawdopodobnienie jest określane jako surogat dowodu, zwolniony od ścisłych formalności dowodowych (art. 243 Kodeksu postępowania cywilnego). Oznacza to, że środki służące uprawdopodobnieniu mogą być mniej sformalizowane, np. pisemne oświadczenia osób trzecich, nieformalne przesłuchanie stron lub świadków, czy dokumenty. Sąd nie przeprowadza na tym etapie dowodów osobowych ani nie rozstrzyga sprawy merytorycznie. W praktyce jednak, wniosek składany z pozwem często zawiera wszystkie dowody potrzebne do udowodnienia roszczenia, co jest kluczowe dla uzyskania zabezpieczenia roszczenia.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia

Interes prawny w zabezpieczeniu roszczenia – co to znaczy? Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia albo w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania. Obawa o przyszłe zaspokojenie roszczenia musi być konkretna, realna i poparta obiektywnie istniejącymi okolicznościami, nie może być ogólnikowa. Przykłady uzasadniające interes prawny to obawa, że dłużnik pozbędzie się majątku, ukryje go, jest zagrożony upadłością, co mogłoby uniemożliwić lub znacznie utrudnić egzekucję korzystnego wyroku. Interes prawny to obiektywna potrzeba ochrony prawnej, która może być majątkowa lub niemajątkowa, a jego wykazanie jest niezbędne, aby wniosek o zabezpieczenie roszczenia został uwzględniony.

Wierzyciel, który dochodzi należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej o wartości nieprzekraczającej 75 tys. złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej 3 miesiące, ma uprawdopodobniony interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia.

Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych

Jakie są konkretne sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych? Katalog środków zabezpieczenia roszczeń pieniężnych jest zamknięty, co oznacza, że sąd może zastosować wyłącznie te sposoby, które zostały wprost przewidziane w przepisach art. 747 Kodeksu postępowania cywilnego. Są to:

1. Zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego. W przypadku zajęcia ruchomości należy je opisać i wskazać miejsce, gdzie się znajdują. Przy zajęciu wynagrodzenia lub wierzytelności należy je skonkretyzować. Zajęte pieniądze składa się na rachunek depozytowy sądu, co jest często wykorzystywanym sposobem zabezpieczenia.
2. Obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową. Do wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia w ten sposób należy załączyć księgę wieczystą, której elektroniczny wydruk można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Jest to skuteczny sposób zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.
3. Ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu. Wykonanie zakazu następuje na podstawie wniosku wierzyciela o złożenie postanowienia do zbioru dokumentów, co chroni interesy wierzyciela.
4. Obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską, zgodnie z przepisami Kodeksu Morskiego. Statki morskie są formalnie majątkiem ruchomym, ale w zakresie zabezpieczenia i egzekucji stosuje się do nich przepisy o nieruchomościach, stanowiąc specjalny sposób zabezpieczenia.
5. Ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Jeżeli dla tego prawa nie jest prowadzona księga wieczysta, wniosek o wpis ostrzeżenia o zakazie zbywania jest jednocześnie wnioskiem o założenie księgi wieczystej, co wspiera skuteczne zabezpieczenie roszczenia.
6. Ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego, albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią, albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego. W tym przypadku stosuje się przepisy o zarządzie w toku egzekucji z nieruchomości, co wyłącza możliwość podejmowania jakichkolwiek czynności przez dłużnika, gwarantując skuteczne zabezpieczenie.

Sąd, wybierając sposób zabezpieczenia, każdorazowo uwzględnia interesy obu stron, aby zapewnić uprawnionemu należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Czy cały majątek dłużnika może podlegać zabezpieczeniu? Zabezpieczenie nie może, co do zasady, zmierzać do zaspokojenia roszczenia, co oznacza, że jego zakres jest limitowany i musi być proporcjonalny.

Sposoby zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych

Jakie są sposoby zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych? W przeciwieństwie do roszczeń pieniężnych, katalog środków zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych jest otwarty. Sąd ma większą swobodę i może zastosować taki sposób zabezpieczenia, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni (art. 755 ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego), nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Roszczenia niepieniężne mogą dotyczyć, na przykład, nieruchomości, środków transportu, zaniechania działania, wykonania jakichś czynności, ochrony dóbr osobistych, alimentów, kontaktów z dziećmi czy podziału majątku, a wniosek o ich zabezpieczenie powinien być precyzyjny.

W szczególności sąd może:

• Unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania.
• Ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem.
• Zawieszyć postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia, co stanowi istotny sposób zabezpieczenia.
• Uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem.
• Nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze, co także służy zabezpieczeniu roszczenia niepieniężnego.

Wybór sposobu zabezpieczenia roszczenia zależy od wniosku strony, ale zawsze podlega ocenie sędziego pod kątem zasadności oraz możliwego uszczerbku w majątku wierzyciela. Odpowiednie sformułowanie wniosku o zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych i przekonująca argumentacja, uwzględniająca specyfikę konkretnej sprawy, są kluczowe dla uzyskania pożądanej ochrony.

Forma i treść wniosku o zabezpieczenie

Wniosek o zabezpieczenie roszczenia – jak napisać? Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia jest pismem procesowym i musi spełniać ogólne wymogi określone w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego. Zrozumienie kluczowych elementów takiego pisma jest niezbędne dla skuteczności działań prawnych. Co powinien zawierać wniosek o zabezpieczenie roszczenia? Powinien zawierać:

• Oznaczenie sądu, do którego jest skierowany.
• Imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników.
• Osnowę wniosku lub oświadczenia, czyli jasne wskazanie, o co się wnosi (np. „pozew z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia”).
• Wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów.
• Podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika.
• Wykaz załączników.

Dodatkowo, wniosek o zabezpieczenie musi zawierać:

• Wskazanie sposobu zabezpieczenia: należy precyzyjnie określić, w jaki sposób sąd ma udzielić zabezpieczenia roszczenia (np. obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową z podaniem numeru KW, zajęcie konkretnych ruchomości lub rachunku bankowego). Sąd nie może orzec w inny sposób niż ten przez wnioskodawcę żądany, stąd tak ważny jest właściwy wniosek.
• W sprawach o roszczenie pieniężne – wskazanie sumy zabezpieczenia: Suma zabezpieczenia roszczenia pieniężnego nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia liczonego wraz z odsetkami do dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz z kosztami wykonania zabezpieczenia. Może także obejmować przewidywane koszty postępowania (np. opłata sądowa od pozwu, koszty zastępstwa procesowego, opłata skarbowa od pełnomocnictwa). Należy pamiętać, że niektóre sądy wymagają skapitalizowania odsetek na konkretny dzień, co wpływa na całkowite koszty zabezpieczenia roszczenia.
• Uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek: tj. uprawdopodobnienie istnienia roszczenia i interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia roszczenia. Jest to kluczowa przesłanka.

Jeżeli wniosek o zabezpieczenie jest pierwszym pismem w sprawie (czyli dopiero po udzieleniu zabezpieczenia będzie kierowany pozew), powinien dodatkowo zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron oraz ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, a także numer PESEL lub NIP wnioskodawcy (lub KRS dla podmiotów niebędących osobami fizycznymi). Jeśli wniosek jest składany w toku postępowania, należy wskazać sygnaturę akt prowadzonego już postępowania.

Do wniosku o zabezpieczenie roszczenia należy dołączyć wszystkie załączniki wymienione we wniosku, w liczbie egzemplarzy odpowiadającej liczbie odpisów wniosku (czyli jeden dla sądu, jeden dla każdej ze stron postępowania).

Procedura składania i rozpoznawania wniosku

Ile czasu ma sąd na rozpatrzenie wniosku o zabezpieczenie? W jakim terminie sąd rozpatruje wniosek o zabezpieczenie? Wniosek o udzielenie zabezpieczenia, co do zasady, podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu. Należy jednak pamiętać, że jest to termin instrukcyjny dla sądu, a jego niezachowanie nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji. W przypadku, gdy przepis przewiduje rozpatrzenie wniosku na rozprawie, sąd wyznacza ją tak, aby odbyła się w terminie miesięcznym od dnia wpływu wniosku.

Sąd, rozpoznając wniosek o zabezpieczenie roszczenia, bierze za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie, który może być zróżnicowany w zależności od etapu postępowania i od tego, czy zabezpieczenia udziela się przed wniesieniem czy po wniesieniu pozwu. Sąd rozpoznaje wniosek w jego granicach, co oznacza, że nie orzeka o zabezpieczeniu ponad zakres wskazany przez wnioskodawcę. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględnia interesy obu stron w takiej mierze, aby zapewnić uprawnionemu należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

Sąd może uzależnić wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia od złożenia przez uprawnionego kaucji w odpowiedniej wysokości. Kaucja ta ma zabezpieczyć roszczenia obowiązanego powstałe w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu. W postępowaniu zabezpieczającym czas odgrywa zasadniczą rolę; im krócej trwa, tym korzystniej dla wierzyciela, ponieważ dłużnik w tym czasie może rozporządzić swoim majątkiem, co utrudnia późniejsze postępowanie egzekucyjne.

Opłaty sądowe i koszty postępowania zabezpieczającego

Ile kosztuje wniosek o zabezpieczenie roszczenia? Jakie są koszty zabezpieczenia roszczenia? Jaka jest opłata od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia? Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia majątkowego powinien zostać właściwie opłacony. Zgodnie z art. 69 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego złożonego przed wniesieniem pisma wszczynającego postępowanie pobiera się czwartą część opłaty należnej od pozwu o to roszczenie. Taka opłata sądowa, a konkretnie opłatę, należy uiścić na właściwy numer rachunku bankowego sądu.

Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia został zawarty w piśmie rozpoczynającym postępowanie (np. w pozwie), nie trzeba uiszczać odrębnej opłaty. W przypadku, gdy wniosek jest składany w toku sprawy, opłata sądowa wynosi 100 zł (dotyczy roszczeń niepieniężnych), co jest kolejnym elementem kosztów zabezpieczenia roszczenia.

Jeżeli strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wraz z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia należy przedstawić pełnomocnictwo oraz potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

O kosztach postępowania zabezpieczającego sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. Natomiast o kosztach postępowania zabezpieczającego powstałych później (np. w trakcie postępowania przed sądem drugiej instancji) rozstrzyga, na zgłoszony wniosek strony, ten sąd, który udzielił zabezpieczenia. Koszty postępowania zabezpieczającego zależą od wartości udzielonego zabezpieczenia roszczenia. Na etapie wykonania postanowienia koszty te ponosi strona wnioskująca, co jest ważne w kontekście opłaty sądowej.

Wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu

Jakie są skutki pozytywnie rozpatrzonego wniosku o zabezpieczenie? Po wydaniu przez sąd postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia, konieczne jest jego wykonanie. Jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji (zatem przez komornika), do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym. Sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu (bez dodatkowego wniosku strony), z wyjątkiem sytuacji, gdy wykonanie zabezpieczenia zostało uzależnione od złożenia przez uprawnionego kaucji. W takim przypadku klauzula wykonalności jest nadawana po złożeniu kaucji.

Nadal w praktyce często zdarza się, że powód otrzymuje postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia pieniężnego niezaopatrzone we wzmiankę o wykonalności czy klauzulę wykonalności. Powoduje to konieczność złożenia odrębnego wniosku o nadanie takiej wzmianki lub klauzuli, co może przedłużyć całą procedurę. Aby uniknąć takiej sytuacji, warto zawrzeć we wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia informację o doręczeniu przez sąd postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, odpowiednio zaopatrzonego we wzmiankę o wykonalności lub klauzulę wykonalności (art. 743 Kodeksu postępowania cywilnego).

Gdy postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia podlega wykonaniu w inny sposób niż w drodze egzekucji (np. poprzez obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową lub ustanowienie zakazu zbywania), sąd opatruje je z urzędu wzmianką o wykonalności. W przypadku zajęcia ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego, sąd opatruje postanowienie z urzędu klauzulą wykonalności, co stanowi istotę wykonania orzeczenia zabezpieczającego.

Po otrzymaniu postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia, należy je wraz z wnioskiem i opłatą wynoszącą 300 zł złożyć do komornika sądowego. Jeśli środki zostaną skutecznie zajęte, opłata komornicza wynosi 10% wartości mienia objętego zabezpieczeniem i jest pomniejszona o wniesione już 300 zł. Samo zabezpieczenie nie jest egzekwowane automatycznie w momencie wydania orzeczenia sądowego; po uprawomocnieniu się orzeczenia sprawa trafia do komornika. Zrozumienie, czym jest prawomocność wyroku, jest kluczowe dla dalszych działań. Dzięki zabezpieczeniu, egzekucja jest nie tylko skuteczna, ale i znacznie krótsza niż w postępowaniu standardowym, co jest jedną z kluczowych korzyści jakie daje zabezpieczenie roszczenia.

Zmiana lub uchylenie zabezpieczenia

W przypadku, gdy przyczyna udzielenia zabezpieczenia roszczenia odpadnie lub ulegnie zmianie, obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia. Czy dłużnik może zaskarżyć zabezpieczenie? W pewnym sensie tak, może dążyć do jego zmiany lub uchylenia. Zabezpieczenie upada automatycznie (z mocy samego prawa), jeżeli obowiązany złoży na rachunek depozytowy sądu sumę zabezpieczenia wskazaną przez uprawnionego we wniosku.

W innych przypadkach to sąd decyduje, czy rzeczywiście zmieniły się podstawy dla udzielonego zabezpieczenia roszczenia i czy w związku z tym należy je uchylić albo zmodyfikować. Postanowienie dotyczące uchylenia lub ograniczenia zabezpieczenia może zapaść tylko po przeprowadzeniu rozprawy, co umożliwia wierzycielowi przedstawienie swoich argumentów. Czy dłużnik może zaskarżyć zabezpieczenie? Czy można zaskarżyć postanowienie o zabezpieczeniu? Tak, wniesienie zażalenia na takie postanowienie (tj. uchylające lub zmieniające postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia) wstrzymuje wykonanie tego postanowienia, co oznacza, że aż do momentu rozstrzygnięcia zażalenia zabezpieczenie funkcjonuje w pierwotnym zakresie.

Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji. Zażalenie przysługuje również na postanowienie sądu drugiej instancji o udzieleniu zabezpieczenia, z wyjątkiem postanowienia wydanego w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Na postanowienie sądu drugiej instancji przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu. Sąd może uchylić zaskarżone postanowienie tylko, gdy zachodzi nieważność postępowania.

Ograniczenia w zabezpieczeniu majątku dłużnika

Czy cały majątek dłużnika może podlegać zabezpieczeniu? Art. 829 Kodeksu postępowania cywilnego wprowadza ograniczenia dotyczące przedmiotów, które nie mogą zostać poddane egzekucji, co ma na celu zapewnienie dłużnikowi podstawowych potrzeb i możliwości funkcjonowania w życiu codziennym. Te same zasady często stosuje się odpowiednio w postępowaniu zabezpieczającym roszczenia.

Dłużnik ma prawo zachować podstawowe urządzenia domowe, takie jak lodówka, pralka, odkurzacz, piekarnik, kuchenka mikrofalowa lub płyta grzewcza, a także łóżka, stół i krzesła niezbędne dla niego i jego domowników. Jeśli jednak wartość tych przedmiotów jest znacznie wyższa niż średnia wartość nowych przedmiotów tego rodzaju, mogą one zostać poddane egzekucji. Dotyczy to również niezbędnej ilości pościeli, bielizny i ubrań dla siebie i domowników, a także odzieży potrzebnej do pracy lub wykonywania zawodu, co ogranicza zakres zabezpieczenia roszczenia.

Ponadto dłużnik może posiadać zapasy żywności i opału na okres jednego miesiąca, zwierzęta hodowlane potrzebne dla wyżywienia jego i członków jego rodziny do najbliższych zbiorów, a także narzędzia i surowce do pracy zarobkowej na okres jednego tygodnia, z wyjątkiem pojazdów mechanicznych. Jeżeli dłużnik otrzymuje regularne wynagrodzenie, ma prawo zachować pewną jego część, która nie podlega egzekucji do najbliższej daty wypłaty. W przypadku braku regularnego wynagrodzenia, dłużnik może posiadać pieniądze potrzebne na utrzymanie siebie i swojej rodziny przez dwa tygodnie, a to również jest aspektem, który należy wziąć pod uwagę przy wniosku o zabezpieczenie.

Art. 829 Kodeksu postępowania cywilnego obejmuje również przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, przedmioty religijne czy codziennego użytku, które mają duże znaczenie dla dłużnika, nawet jeśli mogą być sprzedane po niższej cenie. Wyłączone z zabezpieczenia są także produkty lecznicze i wyroby medyczne, a także przedmioty niezbędne z powodu niepełnosprawności. W myśl art. 749 k.p.c., nie można również dokonać zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, jeżeli stroną sporu jest Skarb Państwa, co stanowi szczególny przypadek ochrony dłużnika w postępowaniu zabezpieczającym.

Zabezpieczenie roszczeń zagranicznych i dowodów

Czy można zabezpieczyć roszczenie dochodzone za granicą? Polskie sądy udzielają zabezpieczenia roszczeń również w postępowaniach toczących się przed sądami zagranicznymi. Dzieje się to na zasadach wskazanych w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Ta regulacja umożliwia ochronę interesów wierzycieli także w kontekście międzynarodowym, co rozszerza możliwości złożenia wniosku o zabezpieczenie.

Oprócz zabezpieczenia roszczeń, polskie prawo przewiduje również zabezpieczenie dowodów. Dowód można zabezpieczyć przed wszczęciem postępowania (na wniosek) lub w toku postępowania (również przez sąd z urzędu), gdy zachodzi obawa, że przeprowadzenie tego dowodu stanie się później niewykonalne lub zbyt utrudnione, albo gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego w danej chwili stanu rzeczy. Zabezpieczenie roszczenia i zabezpieczenie dowodów są komplementarnymi instytucjami.

Wniosek o zabezpieczenie dowodów składa się, co do zasady, w sądzie właściwym do rozpoznania danej sprawy. Jednakże w wypadkach niecierpiących zwłoki lub gdy postępowanie w sprawie nie zostało jeszcze wszczęte, wniosek powinien być złożony w sądzie rejonowym, w którego okręgu dowód ma być przeprowadzony. Wniosek powinien wskazywać przyczyny uzasadniające potrzebę zabezpieczenia dowodu. Sąd co do zasady wyznacza posiedzenie, na którym dowód ma być przeprowadzony, i wzywa na nie wszystkie zainteresowane strony. W wypadkach niecierpiących zwłoki możliwe jest zabezpieczenie dowodu bez wzywania strony przeciwnej. Złożenie takiego wniosku jest istotne dla przyszłego postępowania.

Możliwe jest również zabezpieczenie dowodów na potrzeby postępowań zagranicznych na zasadach uregulowanych w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1206/2001 w sprawie współpracy między sądami Państw Członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych. Rozporządzenie to przewiduje możliwość zwrócenia się z wnioskiem w celu uzyskania dowodu, który jest przeznaczony do wykorzystania w toczącym się lub przyszłym postępowaniu, a także pozwala na skorzystanie z dowodów i zasad nieznanych polskiemu systemowi prawnemu. Sąd wezwany wykonuje wniosek zgodnie z prawem obowiązującym w jego państwie członkowskim, ale może zastosować się do szczególnej procedury przewidzianej przez prawo państwa członkowskiego sądu wzywającego, chyba że jest ona niezgodna z jego prawem lub występują poważne trudności praktyczne. Zgodnie z artykułem 1137 Kodeksu postępowania cywilnego, sąd polski może zabezpieczyć znajdujący się w Polsce dowód, jeżeli jest to potrzebne dla dochodzenia roszczenia za granicą, co jest kolejnym przykładem możliwości zabezpieczenia.