Właściwe sporządzenie wniosku o zabezpieczenie roszczeń, który może zostać dołączony do pozwu lub złożony samodzielnie, jest kluczowe dla ochrony interesów powoda w toku postępowania sądowego. Wymaga on precyzyjnego określenia przedmiotu sprawy, uprawdopodobnienia roszczenia oraz wykazania interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia, a także wyboru odpowiedniego sposobu zabezpieczenia, by skutecznie zapobiec negatywnym zmianom w majątku dłużnika przed wydaniem prawomocnego orzeczenia.
Cel i charakter zabezpieczenia roszczeń
Czym jest wniosek o zabezpieczenie roszczenia i jakie jest jego znaczenie? Zabezpieczenie roszczeń to kluczowy instrument procesowy, stanowiący istotny element w szerszym kontekście procedur sądowych w sprawach cywilnych. Ma on na celu ochronę interesów Wierzyciela na czas trwania postępowania sądowego. Jego głównym zadaniem jest zapobieganie sytuacjom, które mogłyby negatywnie wpłynąć na skuteczność przyszłego wyroku lub utrudnić osiągnięcie celu postępowania. Czy zabezpieczenie roszczenia jest tym samym co egzekucja? Nie, instytucja ta ma charakter tymczasowy i prewencyjny, nie służąc zaspokojeniu roszczenia, lecz jego ochronie przed ewentualnym wyzbyciem się majątku przez Dłużnika lub innymi działaniami utrudniającymi wykonanie orzeczenia.
W jakim terminie można złożyć wniosek o zabezpieczenie? Wniosek o zabezpieczenie roszczenia może dotyczyć zarówno roszczenia pieniężnego (np. zapłaty należności), jak i roszczenia niepieniężnego (np. ochrony dóbr osobistych, kontaktów z dziećmi, podziału majątku, ochrony praw autorskich). Może on zostać złożony przed wszczęciem postępowania sądowego, wraz z pozwem lub w jego toku. W wyjątkowych przypadkach, po uzyskaniu tytułu wykonawczego, udzielenie zabezpieczenia jest dopuszczalne, jeśli ma na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.
Podstawowe przesłanki udzielenia zabezpieczenia
Co to jest uprawdopodobnienie roszczenia i interesu prawnego? Aby Sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenie roszczenia, wnioskodawca musi spełnić dwie kluczowe przesłanki: uprawdopodobnienie roszczenia oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Obie te przesłanki nie wymagają ścisłego udowodnienia, a jedynie przedstawienia wystarczających okoliczności, by Sąd uznał ich istnienie za prawdopodobne.
Na czym polega uprawdopodobnienie roszczenia? Uprawdopodobnienie roszczenia oznacza, że Wierzyciel powinien przedstawić i należycie uzasadnić twierdzenia, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia. Nie jest konieczne precyzyjne udowodnienie roszczenia w pełnym zakresie, lecz przedstawienie dowodów (np. umów, faktur, oświadczeń), które wskazują na duże prawdopodobieństwo jego istnienia. Sąd w tym etapie postępowania nie rozstrzyga sprawy merytorycznie, a jedynie ocenia owo prawdopodobieństwo.
Na czym polega interes prawny? Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie orzeczenia w sprawie, lub w inny sposób uniemożliwi bądź poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania sądowego. Obawa ta musi być konkretna, a nie ogólnikowa, i znajdować uzasadnienie w obiektywnie istniejących okolicznościach, takich jak ryzyko ukrycia lub zbycia majątku Dłużnika, zagrożenie upadłością, czy też dalsze pogłębianie szkody. Przykładem uprawdopodobnionego interesu prawnego jest sytuacja, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności z tytułu transakcji handlowej do 75 tys. złotych, która nie została uregulowana przez co najmniej 3 miesiące, co jest zgodne z duchem Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Wymogi formalne i treść wniosku o zabezpieczenie roszczeń
Co powinien zawierać wniosek o zabezpieczenie roszczenia? Wniosek o zabezpieczenie roszczeń, niezależnie od tego, czy jest składany samodzielnie czy jako element pozwu, musi spełniać ogólne wymogi pisma procesowego zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego. Należy w nim wskazać Sąd, do którego jest kierowany, imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, adresy oraz numery identyfikacyjne (PESEL/NIP/KRS). Jeśli wniosek o zabezpieczenie jest pierwszym pismem w sprawie, konieczne jest podanie dodatkowych danych stron. W przypadku, gdy postępowanie główne już się toczy w Sądzie, należy podać sygnaturę akt.
Kluczowe elementy treści wniosku obejmują:
- **Wskazanie sposobu zabezpieczenia:** Jakie są konkretne sposoby zabezpieczenia roszczeń? Należy precyzyjnie określić, w jaki sposób wnioskodawca, czyli Wierzyciel, domaga się udzielenia zabezpieczenia. Dla roszczenia pieniężnego katalog jest zamknięty i obejmuje takie sposoby zabezpieczenia jak: zajęcie ruchomości, zajęcie wynagrodzenia za pracę, zajęcie rachunku bankowego, ustanowienie hipoteki przymusowej czy zakaz zbywania. Natomiast dla roszczeń niepieniężnych katalog jest otwarty i Sąd może zastosować dowolny adekwatny sposób, np. unormowanie praw i obowiązków, zarząd przymusowy, zakaz zbywania praw czy rzeczy, lub zawieszenie postępowania.
- **Suma zabezpieczenia (dla roszczeń pieniężnych):** Jaka jest suma zabezpieczenia i jak ją określić? Należy podać konkretną kwotę zabezpieczenia roszczenia, która nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia głównego, liczonego wraz z odsetkami do dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, a także przewidywanych kosztów postępowania sądowego.
- **Uzasadnienie wniosku:** To najbardziej obszerna część, gdzie należy szczegółowo przedstawić fakty i dowody uzasadniające zarówno uprawdopodobnienie roszczenia, jak i interes prawny w jego udzieleniu zabezpieczenia. Warto pamiętać, że właściwe przygotowanie dokumentów sądowych ma kluczowe znaczenie. Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o zabezpieczenie? Do wniosku należy załączyć wszystkie dokumenty potwierdzające te okoliczności (np. umowy, faktury, wezwania do zapłaty, korespondencję), co pozwoli na zabezpieczenie dowodów.
- **Wniosek o doręczenie postanowienia:** Warto zaznaczyć żądanie doręczenia postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wraz ze wzmianką o wykonalności lub klauzulą wykonalności, aby przyspieszyć wykonanie orzeczenia.
Opłaty sądowe i wykonanie zabezpieczenia
Ile wynosi opłata za wniosek o zabezpieczenie roszczenia? Opłata sądowa od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego, złożonego przed wniesieniem pozwu, wynosi jedną czwartą opłaty należnej od pozwu o to roszczenie, zgodnie z Ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Jeżeli wniosek o zabezpieczenie roszczenia jest zawarty w piśmie wszczynającym postępowanie, co do zasady nie podlega dodatkowej opłacie sądowej. W przypadku wniosku składanego w toku postępowania sądowego, opłata sądowa wynosi zazwyczaj 100 zł (zwłaszcza dla roszczeń niepieniężnych, choć praktyka dla roszczeń pieniężnych bywa różna). Dodatkowo, zawsze należy uiścić opłatę skarbową od pełnomocnictwa, jeśli strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (17 zł).
W jakim terminie Sąd rozpatruje wniosek o zabezpieczenie? Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia co do zasady na posiedzeniu niejawnym, niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie tygodnia od jego wpływu. Ten termin na złożenie wniosku i jego rozpatrzenie jest instrukcyjny i jego przekroczenie nie pociąga za sobą konsekwencji dla ważności orzeczenia. Jak wykonuje się postanowienie o zabezpieczeniu? Pozytywnie rozpatrzone postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, zaopatrzone z urzędu przez Sąd w klauzulę wykonalności (jeśli podlega egzekucji) lub wzmiankę o wykonalności (w innych przypadkach), należy złożyć u Komornika sądowego w celu wykonania orzeczenia. Kto ponosi koszty postępowania zabezpieczającego? To Wierzyciel ponosi początkowe koszty postępowania zabezpieczającego, a ostateczne rozstrzygnięcie o kosztach następuje w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Zmiana lub uchylenie zabezpieczenia
Czy można zmienić lub uchylić postanowienie o zabezpieczeniu? Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia nie jest ostateczne. Obowiązany, czyli Dłużnik, może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia o zabezpieczeniu, jeśli przyczyna jego udzielenia odpadnie lub się zmieni. Zabezpieczenie upada automatycznie, jeśli Dłużnik złoży na rachunek depozytowy Sądu sumę zabezpieczenia roszczenia. Co zrobić w sytuacji zwrotu wniosku o udzielenie zabezpieczenia (zażalenie)? Na postanowienie Sądu w przedmiocie zabezpieczenia (np. o jego udzieleniu, zmianie, uchyleniu lub zwrocie wniosku) przysługuje zażalenie.